ՓԻԹԵՐ ՔԱՈՒԻՆ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ՆԻՒԹԻ ՆՈՐԱԳՈՅՆ ՄԻՏՈՒՄՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ

30 Նոյեմբեր 2011

  Նոյեմբերի 30-ին Խ. Աբովեանի ան. ՀՊՄՀ բանասիրական բաժանմունքի ուսանողների առջեւ «Ցեղասպանութիւնը 90-ական թթ. ամերիկահայ գրականութեան մէջ» նիւթով ընդհանրական դասախօսութիւն կարդաց Լոս Անճելըսի UCLA համալսարանի հայագիտութեան ամբիոնի վարիչ, ծագումով շոտլանդացի Փիթեր Քաուին:
  Հայագէտն իր գիտական ուղին սկսել է նախ յունահռոմէական մշակոյթի ուսումնասիրութեամբ, ապա անցել Միջին Արեւելք` Երուսաղէմ, որտեղից սկսել է հայերէնի ու հայ մշակոյթի իւրացումը: Օքսֆորդի Համալսարանում Չարլզ Դոուսեթի ղեկավարութեամբ ստացել է մագիստրական կրթութիւն, ապա դոկտորական պաշտպանել Եբրայական համալսարանում:
  1984-1996 թթ. աշխատել է Նիւ Եորքի Կոլումբիայի համալսարանում:
  1996-ից մինչ օրս ղեկավարում է Լոս Անճելըսի UCLA համալսարանի հայագիտութեան ամբիոնը:
  Փիթեր Քաուին խօսեց կրթական երկխօսութեան մասին, որ ծաւալում է իր ամբիոնը:
  Բանախօսն այնուհետեւ անդրադարձաւ բուն նիւթին` ցեղասպանութեան արտացոլումներին: Ամերիկեան մայրցամաքում հայ երեք սերունդներ են ապրել եւ ապրում: Վերապրողների հոգու վրայ մեծ ցաւ է ծանրացած, որը դիւրաբուժելի չէ, աւելին` այն իր հետքն է թողնում գալիք սերունդների հոգեբանութեան վրայ: Ցեղասպանութեան նկարագրութիւնը սկզբնական շրջանում` մինչեւ 1965 թ., մնացել է ընտանեկան ոլորտում: Դրանից յետոյ է այն ձեռք բերել ազգային հաւաքական, ապա միջազգային հնչողութիւն:
  Այդ նիւթով Հայաստանում շարադրուած ստեղծագործութիւններից առանձնացրեց Գուրգէն Մահարու «Այրուող այգեստաններ» եւ Հրաչեայ Քոչարի «Նահապետ» վէպերը:
  Մինչ ամերիկահայ գրական արժէքներին անցնելը Փիթեր Քաուին անդրադարձաւ ֆրանսահայ եւ պոլսահայ գրականութիւնների մէջ նիւթի արձագանգներին (Նիկողոս Սարաֆեան, Վազգէն Շուշանեան, Զարեհ Խրախունի, Ռոպէր Հատտէճեան եւ ուրիշներ): Բանախօսը ԱՄՆ-ում առանձնացրեց գիւղագիրներ Համաստեղին, Բենիամին Նուրիկեանին, Վահէ Հայկին, օտարագիր գրականութեան կալուածում՝ Ուիլեամ Սարոյեանին, նոր շրջանից` Փիթեր Բալաքեանին («Ճակատագրի սեւ շունը»), Նէնսի Գրիգորեանին «Զապէլ», Քերոլ Եդգարեանին «Եփրատի մակընթացութիւնը», Հրանդ Մարգարեանին «Հայելիներ», ծագումով ոչ հայ գրողների՝ թրքուհի Էլիֆ Շաֆաքին (ծն. 1971) եւ լեհ Ռիչարդ Կալինոսկուն: Ի դէպ, աւելացնենք, որ առաջինը յայտնի է «Իսթանպուլի ընկեցիկը» վէպով (2006), ուր խօսւում է հայոց ցեղասպանութեան մասին, ինչի համար հեղինակը հալածուել է, իսկ երկրորդը անցեալ դարի վերջին գրել է «Գազանը լուսնի վրայ» դրաման, որը թարգմանուած է 17 լեզուներով ու ներկայացնում է 1895-ի ջարդերը։
  Դասախօսութեան աւարտին բանախօսը պատասխանեց ուսանողների ու պրօֆեսորադասախօսական կազմի հարցերին, որոնք վերաբերում էին օտարագիր գրականութեան սահմանումին, ամերիկեան ընթերցողների մէջ Ու. Սարոյեանի նորօրեայ նշանակութեան նուազումին: