ՊԵՏՐՈՍ ՀԱՃԵԱՆԻ ԵՐԱԶՆԵՐԻ ՃԱՆԱՊԱՐՀԸ
07
Սեպտեմբեր 2012
Սփիւռքահայ գրականութեան
խոշորագոյն սիւներից մէկը այսօր բռնեց յաւերժութեան ճանապարհը: Նրա
երազները միշտ թեւում էին դէպի անցեալ: Նա ծնուել էր պատմական Կարկեմիշում
(նոր անունով` Ճարապլուսում), որը անցեալի մէջ քաղաքակրթութիւն էր,
պատմական յիշողութիւն:
Մինչդեռ Պետրոս Հաճեանի գրչի տակ իր մանկական
յիշատակները պատմութիւնից վերաճեցին գրականութեան: Նա դարձաւ 20-րդ դարի
Կարկեմիշի` Ճարապլուսի գեղարուեստական վերջին տարեգիր մոհիկանը: Շատ բան
թողեց նա` գեղարուեստական տարեգրութեան ծիրանին ուսերին: Մանրամասների
վարպետն էր, խտացնում էր առօրեան, հոգեբանութիւնը: Իրական մարդիկ էին իր
հերոսները: Այսօր չկայ Ճարապլուսի կենդանագիրը` Պետրոս Հաճեանը: Նա իրական
մարդկանց փոխադրեց գրականութիւն, կատարեց այն, ինչ Համաստեղը. փերչենճցին
այլեւս Համաստեղի շնորհիւ է ապրում ու ապրեցնում կորցրած աշխարհը: Նոյնը
վերաբերում է Վազգէն Շուշանեանի Ռոդոսթոյի բնակչին, Յակոբ Մնձուրու
արմտանցուն, Արամ Հայկազի, Շաւարշ Նարդունու, Յակոբ Ասատուրեանի
ստեղծագործական աշխարհի կոչնակներին:
Պետրոս Հաճեանը ծնուել է
1933-ին: Նախնական կրթութիւնը ստացել է ծննդավայրի Մեսրոպեան վարժարանում:
1954-ից արդէն նա նուիրուեց ուսսուցչագործութեանը ե´ւ Տէր-Զօրի, ե´ւ Հալէպի
վարժարաններում: 1967-1970 թթ. Հալէպի նշանաւոր Քարէն Եփփէ ճեմարանի
տնօրէնն էր:
1970-ից հաստատուել է Պուէնոս Այրէսում, ուր երկար
տարիներ վարել է Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ կրթական հաստատութիւնը: Գրական եւ
ուսուցչական ասպարէզին զուգահեռ, ինչպէս բնորոշ է Սփիւռքի հայ
մտաւորականին, զբաղուել է հանրային, հրապարակագրական գործունէութեամբ:
Հալէպում «Արեւելք» պաշտօնաթերթի փոխխմբագիրն էր, իսկ Պուէնոս Այրէսում`
1971-1986 թթ. Արմենիա օրաթերթի պատասխանատու խմբագիրը: 1984-ին Ամենայն
Հայոց երջանկայիշատակ Վազգէն Ա. Կաթողիկոսը պարգեւատրել է Ս. Սահակ-Ս.
Մեսրոպ շքանշանով:
Իբրեւ ուսուցիչ` Պ.Հաճեանի կազմած «Պարզ
քերականութիւն» 3 դասագրքերը, լոյս տեսած 1988-ին, այսօր էլ գործածական են
եւ աշակերտութեան համար ուսանելի: Կազմել է մայրենիի 6 դասագիրք` «Սոնիա,
հայերէն գիտե՞ս» ընդհանուր խորագրով, ինչպէս նաեւ «Պզտիկ լեզու, զուարթ
լեզու» դասագիրք, ուր ընդգրկել է մանկապատանեկան բանաստեղծութիւնների
ուսանելի նմուշներ: Իսպաներէն եւ հայերէն առանձին գրքերով հրատարակել է
«Հայ մշակոյթի խոշոր գործիչներ» երկհատոր աշխատութիւնը, ուր ներկայացրել է
մեր մշակոյթը 5-14-րդ դդ.: Նա կազմել է նաեւ հայերէն եւ իսպաներէն
պատմամշակութային երկու նշանաւոր գրքեր` «Հարիւր տարի, հարիւր պատմութիւն»
(2001) եւ «Հայ մտքի մշակներ. Ե.-Ժ. դարեր», առաջին հատոր, «Հայ մտքի
մշակներ. ԺԱ.-ԺԴ. դարեր», երկրորդ հատոր:
Ի հա´րկէ, Պետրոս Հաճեանի
մնայուն ժառանգութիւնը նրա գեղարուեստական գրքերն են` «Հրամմեցէք,
պարոններ» (Պուէնոս Այրէս, 1995), «Կար, չկար» (Պուէնոս Այրէս, 2003),
«Կարկեմիշ» (Հալէպ, 2005): Միայն չորս տարի առաջ Պ.Հաճեանը ներկայացաւ
հայրենի ընթերցողին «Սփիւռք» Գիւտաուսումնական Կենտրոնի շնորհիւ, որը լոյս
ընծայեց «Ճանապարհ դէպի Կարկեմիշ» գեղարուեստական տարեգրութիւնը
(պատմուածքներ եւ վէպ): Նոյն թուականին Հալէպում լոյս տեսաւ Պ.Հաճեանի
«Հարաւը Սփիւռքի մէջ» յօդուածների ժողովածուն:
Պատմուածքները եւ
«Կարկեմիշ» վէպը գրողին միշտ շրջել են դէպի Արեւելք, դէպի կիլիկեան իրենց
բազմանդամ ընտանիքը: Մի առիթով գրողը խոստովանել է, որ իր համակ սէրը
Արեւելքն է, որը «...կորսնցուցած եմ տարիներէ ի վեր ու չեմ գտած ո´չ
Պուէնոս Այրէսի մէջ եւ ո´չ ալ մեծ քաղաքի պողոտաներուն վրայ»:
Ճի´շդ
ես, սիրելի´ Պետրոս, քո նուիրումի մեծ աշխարհը Արեւելքն է, որն այլեւս
յայտնաբերել ես Երեւանի «պողոտաներու վրայ», դու այստեղ ես իբրեւ Սփիւռքի
գրականութեան մասունք, իբրեւ Արեւելքի տարեգիր: Այժմ հայկական արեւը քեզ
միշտ պիտի տաքացնի Պուէնոս Այրէսի սառը գերեզմաննոցում: Այսօր այդ արեւը
արտասւում է քեզ համար:
ՍՈՒՐԷՆ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ |
