Գրողը, մանկավարժը
հայ նոր գրականության հիմնադիրը
ԽԱՉԱՏՈՒՐ ԱԲՈՎՅԱՆ
Խաչատուր Աբովյանը ծնվել է 1809թ.-ի հոկտեմբերի 15-ին Քանաքեռ գյուղում:
-1814թ. ծնողները Աբովյանին տանում են Էջմիածին` հոգևոր դպրոցում սովորելու:
-1820թ. Աբովյանը տեղափոխվում է Թիֆլիսի Տափիթաղի վանք` Պողոս վարդապետի դպրոց:
-1824թ. դեկտեմբերի մեկին Աբովյանը ընդունվում է նորաբաց Ներսիսյան դպրոց:
-1826թ. փետրվարին Աբովյանը գերազանց առաջադիմությամբ ավարտում է Ներսիսյան դպրոցը:
-Ներսիսյան դպրոցն ավարտելուց հետո տեղի ունեցած ռուս-պարսական պատերազմի
պատճառով մինչև 1828թ. սկիզբը Աբովյանն անց է կացնում Հաղպատում,
Լոռվա ու Փամբակի սարերի լեռնաբնակների մոտ և Շիրակի
սահմանամերձ վայրերում, Թելավիում ու Սանահինում:
Հայրենասեր պատանին
ականատես է լինում հայ գյուղացու տառապյալ վիճակին, միաժամանակ նրա
հերոսական պայքարին ընդդեմ պարսկական ու թուրքական հրոսակախմբերի:
-1828թ. ապրիլին ռուս-պարսկական պատերազմի ավարտից հետո Աբովյանը
վերադառնում է հայրենի տուն` Քանաքեռ, այստեղից` էջմիածին, որտեղ աշխատում է
որպես դպիր, սինոդի գրագիր և թարգմանիչ:Արարատ լեռան գագաթը բարձրանալու
նպատակով 1829թ. սեպտեմբերի 8-ին Էջմիածին է ժամանում Դորպատի համալսարանի
պրոֆեսոր Ֆ.Պարրոտն իր գիտական արշավախոմբով:
-Նույն թվի սեպտեմբերի 10-ին սինոդի թույլտվությամբ նրանց է միանում Խաչատուր Աբովյանը:
-Նույն ամսի 27-ին նրանք Մասիսի գագաթին էին:
-Դեկտեմբերի 5-ին ստանալով սինոդի անհրաժեշտ թույլտվությունը` Աբովյանը 1830թ. հուլիսի 11-ին ուղևորվում է Դորպատ:
-Սեպտեմբերի 3-ին նա արդեն իր հոգևոր վերածննդի վայրում էր` Դորպատում:
-Սեպտեմբերի 10-ին Խ.Աբովյանը Պարրոտից լսում է գերմաներենի առաջին դասը:
-1834թ. մայիսի 30-ին, իր խնդրանքով քննություն է հանձնում պատմությունից, աշխարհագրությունից, թվաբանությունից,երկրաչափությունից, բնագիտությունից, ռուսաց լեզվից և իրավունք ստանում դասավանդելու մասնավոր դպրոցում:
-1836թ. հունվարի 8-ին Խ.Աբովյանը, իր բարեկամների և ուսանողական
տարիների մերձավորների ուղեկցությամբ, թողնելով ընդմիշտ սիրելի քաղաքը`
Դորպատը, բռնում է հայրենիքի ճանապարհը:-1836թ. հունիսի կեսերին Աբովյանը
հասնում է Թիֆլիս:
-1837թ. փետրվարի 12-ին Աբովյանին նշանակում են
Թիֆլիսի նորաստեղծ նահանգական դպրոցի տեսչի պաշտոնակատար և ռուսերեն լեզվի,
աշխարհագրության և պատմության առարկաների դասատու:
- 1838թ. դեկտեմբերի 15-ին Աբովյանը դիմում է Էջմիածնի սինոդին` հոգևոր կոչումից ազատելու խնդրանքով:
-1839թ. հունվարի 23-ին սինոդն ազատում է Աբովյանին հոգևոր կոչումից:
-Սեպտեմբերի 8-ին Աբովյանը ամուսնանում է Թիֆլիսի վերաբնակիչ, էստոնացի Խրիստիան Ֆրեդրիխ Լօօզեի աղջկա` Էմիլիե Լօօզեի հետ:
-1840 թ. մայիսի 30-ին ծնվում է Աբովյանի առաջնեկը` Վարդան Աբովյանը:
-1843թ. հուլիսի 19-ին Աբովյանն ազատվում է Թիֆլիսի նահանգական դպրոցի
տեսչի պաշտոնակատարի պարտականությունից և նշանակվում է Երևանի նահանգական
դպրոցում որպես հաստիքավոր տեսուչ:
-Հուլիսի 25-ին ծնվում է Աբովյանի դուստրը` Զարմանդուխտը:
Հուլիսի վերջին օրերին Աբովյանը Թիֆլիսից տեղափոխվում է Երևան:
-1845թ. սեպտեմբերին Աբովյանը անգլիացի գրող և ճանապարհորդ Գ.Դ.Սեյմուրի հետ բարձրանում է Արարատ լեռան գագաթը:
-1848թ. փետրվարի 21-ին Ներսես կաթողիկոսը Աբովյանին հրավիրում է Թիֆլիս` Ներսիսյան դպրոցում դասավանդելու համար:
-Ապրիլի 2-ին վաղ առավոտյան Աբովյանը դուրս է գալիս տնից և այլևս չի վերադառնում:
