Իրար հաջորդած
Քասաղի երկու հզոր տերերը...

Աստվածընկալը եկեղեցի է,
Աստծո օջախ՝
Եվ իրենց օրոք,
Եվ մեր օրերում,
Եվ՝ Ապագայում...

Եվ անձեռակերտ ձորի պռնկին
Աստվածընկալն է
Ձեռակերտ հրաշք՝
Մատանու վրա
Դրված անգին քար,
Ու մուտքաքարին փորագրված է.
՛՛Ձեռքս գնա՝ դառնա ի հող,
Գործս մնա հիշատակող՛՛...

Աստվածընկալն է,
Ապրում է մեզ հետ
Ու միշտ կմնա
Գործն հիշատակող...

1967

Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն

Հայաստան,
Ես քո սահմանին կանգնած զինվոր եմ,
Ես քո սահմանի երկայնքով շարված
սահմանա
սյուն եմ:

Հայաստան,
Ես կմնամ այստեղ, քո սահմանին,
որ սահմանիդ ներսում
երեխաներդ ծնվեն հայերեն,
ապրեն հայերեն,
սովորեն հայերեն,
փեսայանան ու հարսնանան հայերեն,
զավակներ ունենան հայերեն...

Հայաստան,
Ես քո սահմանի երկայնքով շարված սահմանասյուն եմ,
Կմնամ այստեղ, քո մեծ բանակի չզորացրվող մշտագո զինվոր,
Որ դու, Հայաստան, միշտ հարատևես...

2012

Ե Ր ԵՎ Ա Ն

Երևան, Հայոց քաղաքամայր,
Արգիշտին է դրել քո հիմնաքարը,
Բայց դու կայիր դեռ նրանից առաջ:
Դու Մարդատուն էիր,
Դու Հայատուն էիր դեռ նրանից առաջ:
Հրազդանի ձորում հարյուր հազար տարի մշակույթ էիր կերտում,
Շենգավիթ էիր հիմնում,
Ծիծեռնակաբերդում թշնամիներիդ դիմակայող բերդ կառուցում...

Երևան, Հայոց քաղաքամայր,
Հայկական զեն ու զորքով
Արգիշտի արքան եկավ
Եվ կարմրահող բլրի վրա,
Արարատի դիմաց,
Հիմնաքարդ դրեց
Ու կոչեց քեզ Էրեբունի:

Երևան, Հայոց քաղաքամայր,
Քո գլխով դարերը ակնթարթի պես սահեցին,
Թշնամիներդ փոշի դարձան դարերի մեջ,
Եվ դու Էրեբունուց դարձար Երևան...

Երևան, Հայոց քաղաքամայր,
Դու Հաղթել ես Ժամանակին,
Դու եղել ես, դու կաս,
Եվ պարտք ունես՝
Մնալ Հավերժ մայրաքաղաք...

1967

ՏԻԳՐԱՆ ԱՐՔԱ

Ես քո զինվորն եմ եղել, Արքա Տիգրան,
Քո զորքի հետ քայլել, կռվել, հաղթել եմ Հայքի ոսոխներին,
Արցունքակալ աչքով պարտությունից կրծել շուրթերը իմ,
Լիզել արյունածոր վերքը, որ տվել է ինձ
Հրոսակի քոչվոր զինվորը նեռ...
Ես քեզ եմ պարտական, Արքա Տիգրան,
Որ աշխարհը այն, քո օրերի, մերձավոր ու հեռու
Քեզ հռչակեց արքաների արքա
Ու Երկիրը իմ՝ Հայոց Ոստան կամ Հայաստան...

Քո կողքին եմ եղել, երբ հասել-անցել ենք
Լեռնաշղթան Կովկաս,
Երբ հասել ենք Կասբք,
Հասել ենք Եգիպտոս,
Հասել Կապադովկիա,
Ծոցը Պարսից
Ու Բակտրիա...

Ու Արևելքից Արևմուտք, ու Հյուսիսից Հարավ
Արքայիկներ բազում, ու արքաներ հզոր
Քո դեմ ծնկի եկան, Արքա Տիգրան...

Ես ապրում եմ այսօր, Քեզնից երկու հազար տարի հետո,
Բայց կրում եմ իմ մեջ և Քեզ, և ժամանակը Քո
Ու կոչում եմ ժամանակն այդ Տիգրանական...

08.11.2012

Ա Ր Ա Ր Ա Տ

Արարատ, իմ Սուրբ լեռ,
Մենք տարեկից ենք,
Մեկ միլիոն, հինգ միլիոն, յոթ միլիոն տարեկան:

Արարատ, իմ Սուրբ լեռ,
Մեկ միլիոն, հինգ միլիոն, յոթ միլիոն տարի
Մենք դեգերում ենք նույն Տիեզերքի, նույն Արևի տակ,
Դու միշտ նույն տեղում, մենք պարագծով,
Քո պարագծով,
Ու Աշխարհով մեկ:

Արարատ, իմ Սուրբ լեռ,
Մենք կանք, հավերժ ենք,
Այս Տիեզերքում,
Այս Արևի տակ՝
Միայն քեզանով...

1967

Ե Ռ Ա Բ Լ ՈՒ Ր

Այստեղ, Արարատի դիմաց,
Հայկի անմեռ Ոգին է թևածում
Նրա ուժն Արարչական...

Այստեղ Հայկի ժառանգներն են
Հավաքական մտքով,
Ազգապատկան սրտով,
Մեկիկ-մեկիկ եկել
,,Եռաբլուր,, անվամբ բանակ դարձել...

Եվ բանակը այս
Անմեռների շարք-շարք
Զորատես է կազմել...

Այստեղ նրանց հրկեզ
Ոգիներն են անտես՝
Զորավար Անդրանիկ,
Սպարապետ Վազգեն,
Ինքնամոռաց Ավո,
Գեներալ ու զինվոր...

Նրանց Ոգիներն են
Խռով ու անխռով...

Սա այն բանակն է, որ
Ծառայել է միայն Հայաստանին,
Եվ բանակը այս
Այսօր, վաղը և միշտ
Անզորացիր կամքով՝
Ի սեր Հայաստանի,
Միշտ կլինի շարքում,
Միշտ կլինի զինյալ՝
Արարատի դիմաց
Հանուն Ազատության,
Հանուն Անկախության,
Հանուն Հայաստանի...

06.11.2012

ԿԱՊՈՒՅՏ ՉԵՆ ԵՂԵԼ ԱՉՔԵՐԸ ՀԱՅԻ

Կապույտ աչքեր է ունեցել հայը...
Յուրի Սահակյան

Կապույտ չեն եղել աչքերը հայի
Ոչ միլիոն տարի, ոչ հազար տարի, ոչ դարեր առաջ,
Ոչ մի ժամանակ...
Սև աչքերով են ծնվել հայերը՝
Ածուխի պես սև,
Մրի նման սև,
Սև կուպրի նման...

Իր Արարչական տարածքը
Հային սև աչք է տվել,
Սև մազ ու մորուք,
Եվ այդպես է նա
Անցել պատմական իր ուրույն ուղին...

Բայց ունեցել ենք այլագույն աչքով
Հազար թշնամի, հազար բարեկամ,
Ու երբ եկել են ու Հայքին տիրել այլագույն աչքով ազգ-թշնամիներ
Նաև բարեկամ,
Հայի գենի մեջ գույներ են խառնել,
Ու միլիոնի մեջ նաև մեկ-երկու
Այլագույն աչքով հայեր են ծնվել...

Բայց գենը հայի,
Գենն Արարչական,
Ինքնամաքրումի բանական ճամփան
Երբեք չի շեղել,
Ու հայը միայն ծնվել-ապրել է
Իր սև աչքերով,
Բեղ ու մորուքով՝
Ածուխի պես սև,
Մրի նման սև,
Սև կուպրի նման...

Միշտ սև են եղել աչքերը հայի...

2012

ԴՐԱԽՏ ՀԱՅԱՍՏԱՆ

Արարիչն արարեց Աշխարհը,
Արարիչն արարեց Դրախտը,
Դրախտում արարեց Հայաստանը:
Եփրատն ու Տիգրիսը դարձան Դրախտի եզրեր,
Հայաստանը դարձավ Արարչածին կենտրոն...

Եվ Արարչածին Դրախտում Հայոց
Ծագեցին լեզուներ,
Ծագեցին արհեստներ,
Ծագեց գիտություն...

Լեզուներին հետո տրվեց անուն՝ հնդեվրոպական,
Արհեստները դարձան համաշխարհային,
Իսկ գիտությունը՝ տիեզերական:
Ու մեր պապերը դրանք տվեցին
Համայն Աշխարհին...

Զենով ու զենքով և խաղաղությամբ
Մտան Միջագետք, Իրան, Եգիպտոս, Հնդկաստան,
Աֆրիկյան ափերով հասան Ջիբլարթար՝
Մտան Եվրոպա,
Անցան Կովկասը և հայտնվեցին
Նույն Եվրոպայի հարթավայրերում...

Հին, Աշխարհի պես հին այս գիտելիքը
Նոր-նոր ազգերի քիմքին փուշ դարձավ,
Ու հենց նրանք այն պատեցին փոշով...

Այսօր մաքրում ենք դարավոր փոշին
Հայոց պատմության մոռացված ծիրից,
Մեր պատմությունից...

Ու Աշխարհի դեմ դնում ենք պայման
Հայոց պատմության Երթին տալ թևեր
Ու վերադառնալ Դրախտ Հայաստան...

16.11.2012

Ն Ե Մ Ր ՈՒ Թ

Այստեղ դարերը քարացել են,
Ժամանակը կանգ է առել այստեղ,
Կոմագենե երկիրն Հայոց՝
Իր Երվանդյան զարմով,
Արքաներով,

Ժողովրդով հայոց՝
Այստեղ պատմություն է կերտել...

Անտիոքոս Երվանդունի արքան
Ժամանակն է այստեղ սանձահարել,
Հազարավոր մարդիկ
Խճաքարով բուրգ են ձուլել,
Ու վարպետներ բազում
Տաշել-հղկել են հսկա քարարձաններ
Ի հիշատակ նրա և իր զարմի...

Այստեղ արձաններն են
Հայոց Աստվածների,
Այստեղ Հայոց դիցարանն է
Տաճար դարձել անանց Ժամանակին:
Տիրն է այստեղ՝ Հայոց գրի Աստված,
Արամազդն է՝ Աստվածների Աստված,
Բագինն է մեր Սրբազան,
Տերերն են մեր անմեռ
Եվ արքան է Անտիոքոս
Հայոց արքայատան թագը գլխին՝
Հայոց վիշապսպան Վահագնի հետ...

Նեմրութն է՝ Ժամանակի վկա,
Ժամանակի անեղծ ծիսակարգով,
Հայոց Նեմրութն է՝
Աստվածների քարեդարան...

Հայը պիտի դառնա Կոմագենե,
Պիտի հասնի դարձյալ Ծոցը Հայոց,
Եվ իր նախնիների
Խոսքը տանի Նեմրութից վար՝
Միջերկրականի ամբողջ լայնությունով,
Վերընձյուղի կրկին
Պետությունը Հայոց
Մերձավոր ու հեռու տարածքների վրա...

Այստեղ Նեմրութն է հայկական,
Ժամանակը այստեղ կանգ է առել...

21.11.2012

ԱՆԻ

Ես ամեն օր քեզ այցի եմ գալիս քնած, թե արթմնի
Ու մտնում եմ Արքայական մուտքով
Աշոտ Ողորմածի պարիսպներից անդին,
Քայլում Արքայական պողոտայով...

Ականջներս լցվում են հայոց խոսքով,
Ողջույն եմ տալիս-առնում
Կամսարական, Պահլավունի,
Բագրատունի ու Զաքարյան
Իշխան-իշխանուհիներին...

Շուրջս քո տերերն են՝ հայեր հարյուր հազարներով,
Քո վանքերն են հազար ու մեկ,
Արքայական, իշխանական ապարանքներ,
Սովորական տներ փողոց-փողոց,
Ու խանութներ շարք-շարք,
Աղջկաբերդն է, Գագկաշենը,Մայր Տաճարը,
Հովվի եկեղեցին:

Ես գալիս եմ այստեղ ու հայանում...

Ես ամեն օր քեզ այցի եմ գալիս քնած, թե արթմնի,
Բայց դու չկաս,
Ու պալատներ չկան, ու հայերեն չկա,
Փշալար է օտար, օտար դրոշ,
Ավերակներ միայն,
Ու մի անեծք՝
Անին շեն էր, աշխարհն՝ ավեր,
Աշխարհը շեն է, Անին՝ ավեր,
Անին ավերողի տունն ավերվի...

Ես ամեն օր քեզ այցի եմ գալիս քնած, թե արթմնի
Եվ քեզ պիտի հիշեմ ամեն վայրկյան,
Որ դու օտար գերության մեջ չխորթանաս իձնից,
Իսկ ես որբ չդառնամ հենց քո կողքին...

07.01.2013 թ.

ՏԻԳՐԱՆԱԿԵՐՏ

Դու կամուրջ ես եղել իմ և քո միջև
Ու ավելի վաղ,
Քան քո պարիսպների ներսում իմ խոնարհումը...

Ես եկել եմ այստեղ երկու հազար տարի առաջ,
Երբ Տիգրան Արքան քո հիմնաքարն էր դնում:
Նա ուներ մայրաքաղաք՝ Տիգրանակերտ,
Իսկ քեզ կոչեց Արևելյան Տիգրանակերտ...

Պրիսպներիդ քարերն իրար հետ ենք դրել
Ու ագուցել ծիծեռնապոչ փորվածքների
Անագե լցոնումով,
Որ դու անառ լինես ու անխորտակ...

Ես եկել եմ այստեղ երկու հազար տարի հետո
Որպես զինվոր ազատարար,
Երբ թշնամին գերել-ավերել էր քեզ,
Իսկ Ժամանակը ծածկել մոռացումի հողով...

Հիմա քեզ պեղում են, բացում կամաց-կամաց,
Քո երեսից մաքրում մոռացումի փոշին
Եվ դարձել ես դու տուն՝ Արցախ աշխարհ,
Որ ուժ հաղորդես մեզ՝ այսօր ապրողներիս,
Որ տաս հիշողություն՝ ապագային ուղղված՝
Մեր կառուցած բոլոր քաղաքները տուն բերելու համար...

10.01.2013

ՄԵՆՔ

Մենք այլոց ենք տվել
Մեր գենը հանճարեղ...

Մի օր մենք ելել ենք
Հայոց Սուրբ Հայրենիքից
Նոր հորիզոններ ունենալու եռքով,
Ու գնացել ենք
Արևելք ու Արևմուտք,
Հյուսիս ու Հարավ,
Անցել սար ու ձորեր,
Գետեր, լճեր, ծովեր,
Եվ հայտնվել Երկիր մոլորակի
Խճող բավիղներում...

Մեր նախնիներն ամեն նոր տեղ
Նոր անուն են առել,
Մի տեղ կոչվել շումեր,
Մի տեղ՝ ամալեկյան,
Մի տեղ՝ բասկ,
Մի տեղ՝ բավար,
Մի տեղ՝ բրիտ,
Մի ազգ՝ այսքան անուն ու հիշատակ...

Անցել ենք օվկիանոսն
Ու մտել մի երկիր,
Որ հազարամյակներ անց
Պիտի կոչվեր Ամերիկա...

Ու որտեղ հասել ենք մենք,
Այդ հողին ենք տվել
Մեր գենը հանճարեղ,
Հիմնել-շինել ենք
Ուրիշներին բուրգեր,
Բերդեր ու քաղաքներ,
Տվել ենք այբուբեն ու օրացույց,
Հիմնել աստղադիտարաններ,
Սովորեցրել ենք
Կենդանապահություն,
Հողագործություն,
Ու մետաղաձուլություն,
Կավե սալի վրա գրելու արվեստ,
Սովորեցրել ենք ռազմարվեստ,
Հեծելամարտ,
Ռազմակառք կառավարել,
Երկաթե սուր կռել,
Վահան ու սաղավարտ կրել...

Մենք մշակույթ ենք տարել
Աշխարհով մեկ,
Մեր հզոր Ոգին ուսուցանել
ԱՐիաբար...

Մենք այլոց ենք տվել
Մեր գենը հանճարեղ,
Եվ հենց դրանով ենք
Այսպես հարուստ հիմա...

26.02.2013