Սեպտեմբերի 8-ին Խ. Աբովեանի ան. Հայկական Պետական Մանկավարժական Համալսարանի ռեկտոր Պրօֆ. Ռուբէն Միրզախանեանի հրաւէրով բանասիրական բաժանմունքի 4-րդ լսարանի ուսանողների առջեւ «Ակնարկ սփիւռքահայ գրականութեան վրայ» դասախօսութեամբ հանդէս եկաւ սփիւռքահայ գրագէտ, քաղաքական գործիչ, ՀՀ ԳԱԱ արտասահմանեան անդամ Երուանդ Ազատեանը: Հանդիպմանը ներկայ էին ՀՊՄՀ գիտական գծով պրոօռեկտոր Արա Երեմեանը, բանասիրականի դեկան Պրօֆ. Եուրի Դաւթեանը, «Սփիւռք» Գիտաուսումնական Կենտրոնի տնօրէն, սփիւռքահայ գրականութեան դասախօս Պրօֆ. Սուրէն Դանիէլեանը, հայոց լեզուի եւ նրա դասաւանդման մեթոդիկայի ամբիոնի վարիչ Պրօֆ. Լալիկ Խաչատրեանը, դասախօսներ, հիւրեր:
  «Սփիւռքահայ գրողը կամ գրականագէտը այսպիսի բազմանդամ լսարանի մէջ հազուադէպ կը գտնուի եւ երբ կ'ուզէ գրականութեան մասին խօսիլ, մենախօսութիւն է, որ կը կատարէ: Իսկ Դուք Ձեր ստուար ներկայութեամբ կը գօտեպնդէք դասախօսը, որպէսզի կայանայ իրական երկխօսութիւն:
  Յիսուն տարի առաջ նախատեսումը կար, որ Սփիւռքը յիսուն տարի վերջ պէտք է մահանայ, այսուհանդերձ կը տեւէ: Ան աշխարհածաւալ ընթացքներ ստեղծած է եւ նոր բեղմնաւորումներով իր գոյութիւնը կ'երկարաձգէ»:
  Բանախօսը ներկայացրեց սփիւռքահայ գրականութեան գոյաւորման ընթացքներն ու այդ գրականութեան որակներն ապահովող գործօնները: Նրան յատկապէս մտահոգում է այն հանգամանքը, որ սփիւռքահայ գրականութեան ճանաչողութիւնը Հայաստանում բաւարար չէ: «Հայաստանի մէջ քիչ մարդիկ կան, որոնք կը զբաղին սփիւռքահայ գրականութեամբ, որովհետեւ երկար ատեն այստեղ արժէչափերը արուեստական էին (խօսքը խորհրդային ժամանակահատուածի մասին է), եւ գլխիվայր իջած չափումներով կը դիտէին Սփիւռքը: Երբ կը կարդանք, թէ ինչ ոսպնեակի տակ առնուած են հեղինակները, առաջին հեթին կը տեսնենք Գառնիկ Ադդարեանի, Արմէն Դարեանի, Կարապետ Սիտալի անունները, երբեմն միայն` Շահան Շահնուր: Բարեբախտաբար Սփիւռքը այդ չափումներով միայն չանդրադարձաւ իր գրականութեան: Իսկ Հայաստանի մէջ կան քանի մը անուններ` Վազգէն Գաբրիէլեան, Սուրէն Դանիէլեան, Եուրի Խաչատրեան, որոնք ճիշդ արժէչափերով կը ներկայացնեն սփիւռքահայ գրականութիւնը»: Մասնաւորապէս նա բարձր գնահատեց մանկավարժական համալսարանի Պրօֆ. Սուրէն Դանիէլեանի դերը պոլսահայ նորագոյն գրականութեան գիտական մեկնաբանման մէջ:
  Բանախօսը անդրադարձաւ արեւմտահայերէնի այսօրիկ խնդիրներին. «Դժբախտաբար, լեզուի մահացումն է տիրականը: Բացի այդ, Սփիւռքի մէջ հաստատուած են Հայաստանէն մեծ թիւով մտաւորականներ, եւ յաճախ դժուար է բնորոշել` ամերիկահայ թէ՞ հայաստանեան է այդ գրականութիւնը իրականութեան մէջ»:
  Երուանդ Ազատեանը տարակուսում է սփիւռքահայ գրականութեան հեռանկարների շուրջ. «Հակառակ իր նիւթական ճոխութեան` Սփիւռքը ի վիճակի չէ տէր կանգնիլ այն հսկայական գրականութեան, որուն անմիջական ժառանգորդն է, բայց չի ճանչնար: Արդէն լեզուի վախճանական սահմանագիծը յստակ կերպով սկսած է երեւնալ: Յակոբ Օշականի, Արտաշէս Յարութիւնեանի շքեղ լեզուն շատ քիչեր կը հասկնան, եւ նուազ թիւով մարդիկ կ'արտայայտուին: Հայաստանի մէջ կը դժուարանան արեւմտահայ լեզուի հարստութիւնը ընդունիլ (եւ հակառակը) եւ փոխներշնչուիլ, մանաւանդ ուղղագրութիւնը սեպ խրած է երկուքին միջեւ, սակայն ո՞վ պէտք է կամրջէ երկու հատուածները, լեզուն փոխադրէ կենդանի խօսքի եւ գրականութեան մէջ»: Նման օրինակներ, ըստ բանախօսի, տալիս են Կոստան Զարեանը, Աբրահամ Ալիքեանը, Յակոբ Կարապենցը, Վարդերես Գարակէօզեանը:
  Այնուհետեւ բանախօսը ծանրացաւ սփիւռքահայ գրականութեան շարժումների (պոլսահայ, ամերիկահայ, ֆրանսահայ, միջինարեւելեան), առաջատար գրական ուժերի եւ մամուլի վրայ:
Հանդիպման աււարտին Երուանդ Ազատեանը այս մշակութային համակարգի ճանաչողութեան իրաւունքը վերապահեց հայրենի ուսանողութեանը. «Դուք, որ կ'ուզէք հայ ոգին եւ հայ հոգին ճանչնալ, պէտք է հայ գրականութիւնը իր ամբողջութեան մէջ ճանչնաք: Ատենին այն, որ սահմանի այս կողմն էր նուիրագործուեցաւ, այն, որ այն կողմն էր` արժէզրկուեցաւ: Ունինք մտքի ազատութիւն եւ իրական արժէքները ճանչնալու իրաւունք` արեւմտահայ եւ սփիւռքահայ գրականութիւնը համագրելու հայ գրականութեան մէջ»:
  Բանասիրական բաժանմունքի դեկան Պրօֆ. Եուրի Դաւթեանը իր ամփոփիչ խօսքում շնորհակալութիւն յայտնեց հիւրին հանգամանալից դասախօսութեան համար: Ընդգծեց, որ վաղուայ մանկավարժները խորութեամբ են ուսումնասիրում սփիւռքահայ գրականութիւնը, որը նրանց տրւում է լիարժէք ժամաքանակով` շնորհիւ Պրօֆ. Սուրէն Դանիէլեանի ջանքերի:
  Ընդգծենք, որ Երուանդ Ազատեանը տարբեր տարիներին դասախօսութիւններով հանդէս է եկել «Սփիւռք» Գիտաուսումնական Կենտրոնում վերապատրաստուող սփիւռքահայ եւ հայրենի ուսուցիչների առջեւ, Պրօֆ. Սուրէն Դանիէլեանի հետ մասնակցել հեռուստատեսային գրական երկխօսութիւնների ու բանավէճերի:

  Սեպտեմբերի 15-ին, ժամը 14.⁰⁰ին Երուանդ Ազատեանը հանդէս կը գայ բանաստեղծ Զարեհ Մելքոնեանին նուիրուած դասախօսութեամբ:

Քնարիկ ԱԲՐԱՀԱՄԵԱՆ